Phần 7: Tạo và giữ lửa

Sau khi đã biết Cách tìm nguồn nước ở nơi ở mới thứ tiếp theo các bạn cần biết đó là cách
tạo ra lửa và làm sao để giữ chúng ngày này qua ngày khác và đó cũng chính là chủ đề chính của phần thứ 7 trong chuyên đề về kỹ năng sinh tồn của GenK.
Ngọn lửa đã được người tiền sử phát hiện ra từ cách đây hàng nghìn năm. Sự phát hiện ra ngọn lửa và sử dụng chúng cho mục đích sinh hoạt hàng ngày đã tạo ra một bước tiến quan trọng trong nền văn minh nhân loại.

Ngoài việc là một phát minh quan trọng nhất của loài người. Ngọn lửa cũng mang một sắc thái thần bí nhưng cũng rất thân thuộc. Ngọn lửa xuất hiện trong rất nhiều loại tôn giáo cổ xưa ở khắp nơi trên thế giới, con người thờ cúng lửa, phụng sự lửa khi lửa ban cho con người một cuộc sống ấm no và thoải mái hơn…

Hiện tại, cuộc sống văn minh đã làm cho chúng ta thoải mái và dễ dàng để tạo ra ngọn lửa. Từ các loại bếp ga, bếp điện, từ các vật dụng đánh lửa như bật lửa, diêm. Cho đến cách thức sử dụng và khai thác ngọn lửa cũng đã đạt đến trình độ rất cao. Đôi khi những điều đó khiến ta quên đi tầm quan trọng và cách thức tạo ra ngọn lửa khi không có sự hỗ trợ của các công cụ hiện đại. Ở nơi hoang dã với hai bàn tay trắng, bạn sẽ tạo ra một bếp lửa ấm áp như thế nào?

Lửa là gì?

Chúng ta đã đều nắm rõ bản chất của ngọn lửa nên tôi sẽ không phức tạp hóa thêm vấn đề nữa. Lửa chỉ đơn giản là sự ô xy hóa nhanh chóng các vật liệu và tỏa ra nhiệt mạnh. Biểu hiện của ngọn lửa là ánh sáng được phát ra khiến ta có thể nhìn thấy lửa từ xa, lại gần thì cảm thấy nóng.

Nguyên tắc căn bản của sự cháy

Nguyên liệu cháy, không khí và nhiệt là 3 yếu tố căn bản của một đám cháy. Chỉ cần nhớ và áp dụng được 3 yếu tố này bạn có thể xây dựng hay duy trì một đám cháy. Ngoài ra thì tỉ lệ giữa các thành phần này cũng cần phải hài hòa mới duy trì được sự ổn định của ngọn lửa. Không phải cứ nhét thật nhiều củi, chất cháy vào là sẽ làm ngọn lửa cháy to hơn đâu. Chất cháy dày đặc chiếm hết không gian của không khí sẽ ngăn cản sự cháy và dập tắt ngọn lửa. Với việc này thì cần bạn trang bị một chút kinh nghiệm thực tế chứ không đơn giản chỉ là một chút kiến thức mang tính chất sách vở.

Bạn cần đến ngọn lửa để làm gì?

Ngoài hoang dã, trong nhiều tình huống thì ngọn lửa mang một vai trò sống còn. Mang lại sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Ở nơi băng giá lạnh lẽo, một ngọn lửa đem đến sự ấm áp, duy trì nhiệt độ cho cơ thể trong cái lạnh dưới 0 độ. Nó không chỉ giúp ta nấu ăn và bảo quản thực phẩm, nó còn mang lại ánh sáng ở những nơi tối tăm, làm sạch nước, khử trùng, sử dụng nó như một tín hiệu cứu hộ hay một loại vũ khí chống lại các loại động vật nguy hiểm … Nó cũng đem lại cảm giác yên tâm, an toàn giống như có một người bạn đồng hành lúc cô đơn hay từ đó ta có thể sản xuất các loại công cụ và vũ khí. 

Có rất nhiều tác dụng của ngọn lửa mà ta có thể liệt kê ra:

- Cung cấp ánh sáng cho ta khi tối trời, một bó đuốc có thể có tác dụng ngang với đèn pin. Giúp ta soi sáng trong lúc di chuyển, đánh bắt, làm việc trong đêm tối.

- Lửa giúp ta nấu ăn, hong khô các loại thực phẩm ( hun khói, nướng, sấy khô ) để bảo quản lâu dài.

- Lửa và khói có thể xua đuổi các loài động vật ra khỏi hang của chúng để ta đánh bắt ( xua chúng vào bẫy chẳng hạn ). VD: các loài chuột, chuột túi, chồn, cáo, thỏ, heo đồng cỏ …

- Giúp ta hong khô quần áo, y phục nhanh chóng trong những ngày ẩm ướt. Giúp ta không bị nhiễm lạnh. Một mẹo nhỏ ở đây là đặt một hòn đá lớn ngay sát vào bếp lửa và để quần áo lên trên. Đá nóng sẽ hút ẩm và làm khô quần áo một cách mau chóng mà không làm hỏng chúng.

- Lửa và khói có thể làm để tạo các tín hiệu cầu cứu, để liên lạc từ xa.

- Lửa dùng để diệt khuẩn, làm tinh khiết nước.

- Tạo ánh sáng, sưởi ấm và an thần. Giúp ta cảm thấy an toàn trước bóng tối và các loài thú dữ. Nó cũng là thứ vũ khí hiệu quả để chống lại các loại thú dữ tại mọi thời điểm.

Lửa còn có rất nhiều công dụng đặc biệt mà bạn có thể tự khám phá ra trong những tình huống khác nhau khi mình gặp phải. Bất kì khi nào bạn cần, bạn có khả năng làm ra lửa thì khả năng sinh tồn nơi hoang dã của bạn sẽ được đảm bảo hơn rất nhiều.

1.Tạo ra ngọn lửa

Quả thật đây là một vấn đề không mấy dễ dàng, giống như ở kì trước một số bạn đã thắc mắc cách tạo ra ngọn lửa trong một số điều kiện hiểm nghèo. Có khá nhiều vấn đề để nói đến trong việc tưởng chừng như đơn giản này.

Cuộc sống hiện đại đã tối giản hóa việc tạo ra lửa chỉ với 1 vài bước đơn giản khiến ta nghĩ việc tạo ra lửa là một việc rất dễ dàng. Đôi khi nó còn làm bạn quên đi tầm quan trọng của ngọn lửa. Nhưng thử nghĩ, khi mà ta không có bất kì thứ gì liên quan đến cuộc sống văn minh để tạo ra lửa như bật lửa, diêm, bếp ga, bếp điện … Bạn sẽ tạo ra chúng như thế nào?

Bạn có nhớ láng máng ở đâu đó có hướng dẫn cách làm ra lửa kiểu nguyên thủy như ma sát các thanh gỗ, đánh lửa từ đá … Nhưng liệu bạn đã lường trước được mức độ khó khăn và sự nhẫn nại phải bỏ ra để tạo ra ngọn lửa là như thế nào chưa ?

Vậy tôi xin phép đi ngay vào chủ đề : phương pháp tạo ra ngọn lửa. Nguồn năng lượng quan trọng bậc nhất trong việc sinh tồn ngoài hoang dã.

Chuẩn bị nhiên liệu

Thiên nhiên luôn đem lại cho ta rất nhiều thứ có thể tận dụng. Trong đó là những loại vật liệu, nguyên liệu để duy trì sự cháy. Chúng có mặt ở khắp nơi và rất dễ dàng để ta có thể tìm ra chúng.

- Củi : các loại cành cây khô, thân cây, cỏ khô. Một số loại cây chứa tinh dầu rất dễ bén lửa ngay cả khi nó còn tươi như cây tuyết tùng, cây bu lô (cây Birch)

- Than: các loại than bùn, than đá, than củi dễ tìm thấy trong tự nhiên.

- Từ động vật : như phân ( đã khô ) của các loại động vật ăn cỏ, các loại mỡ động vật. Phân gia súc khô được sử dụng như một loại nhiên liệu đun nấu ở rất nhiều nơi trên thế giới. Chúng tơi xốp, bắt lửa nhanh và không tạo ra khói nhiều như các loại than củi.

Bùi nhùi.

Một điều quan trọng ở đây không phải nằm ở khâu tìm kiếm nguyên liệu mà chính là ở giai đoạn làm thế nào để tạo ra ngọn lửa. Tất cả những thứ kể trên đều không hề dễ cháy một cách nhanh chóng, thậm chí với một ngọn lửa nhỏ. Cho nên thứ ta cần nhất ở đây là một loại bùi nhùi dễ bắt lửa cho giai đoạn sản xuất ra một ngọn lửa.

Bùi nhùi chỉ đơn giản là những vật tơi xốp,khô dễ bắt lửa. Chúng sẽ bén lửa và bùng cháy một cách nhanh chóng chỉ với một ít tàn lửa nhỏ. Có chúng thì việc tạo ra ngọn lửa sẽ dễ dàng hơn rất nhiều. Nói đơn giản là thế nhưng trong một số tình huống hiểm nghèo như trời mưa, tuyết, hay thời tiết ẩm ướt thì mọi chuyện lại trở nên cực kì khó khăn khi phải tìm kiếm chúng.

Một số vật liệu có thể làm bùi nhùi mà bạn có thể bắt gặp ngoài hoang dã:

- Các loại lá khô, cỏ khô, hoa khô như dương xỉ, rêu mốc, vỏ cây khô, các loại quả khô như quả thông, quả tuyết tùng, quả gòn.

- Các loại lông chim mềm, phân gia súc khô, mỡ động vật

- Các loại sợi thực vật khô,mạt cưa,gỗ mục, lông thú đều là những lựa chọn rất tốt để làm bùi nhùi.

- Trong những lúc thời tiết xấu, ẩm ướt. Nếu có thể thì bạn hãy cố gắng tìm được một vài loại cây có tinh dầu dễ cháy như thông, tùng, bu lô, song tử điệp … Cắt lây một nhánh mang về, dùng dao tách lấy phần lõi phía trong và bào, băm chúng thật vụn. Bạn đã có một thứ bùi nhùi dùng tạm rất tốt.

- Thậm chí khi không kiếm được tất cả những thứ như trên. Bạn có thể tận dụng các loại vật dụng còn lại như: giấy mềm, bông, vải ( từ quần áo ), băng gạc cứu thương, hay là xăng dầu nếu có .Nếu để ý bạn có thể thấy một số loại thuốc diệt côn trùng (loại ống xịt) rất dễ bắt lửa như xăng vậy. Xịt chúng lên các loại bùi nhùi như trên thì rất dễ dàng tạo ra lửa.

- Nếu bạn có được thuốc súng (từ một viên đạn chẳng hạn) thì mình cũng xin nhắc là nó rất dễ cháy. Nó sẽ cháy khi phơi ngoài nắng gay gắt vài phút và chỉ vài giây nếu bạn có trong tay một chiếc kính lúp.

Bùi nhùi là thứ khô và rất dễ cháy.

Đánh lửa

Đánh lửa là giai đoạn đầu tiên để đốt cháy lên bùi nhùi khô, từ đó nhóm ngọn lửa vào những vật liệu cháy. Đây là bước không thể không có nếu bạn không có trong tay các vật đánh lửa hiện đại..

Sử dụng những vật dụng có sẵn mà bạn còn giữ lại được.

Dù là lưu lạc trên hoang đảo hay ở bất kì đâu. Những gì bạn còn có thể giữ lại được sau biến cố luôn là hữu ích. Một vài cái túi nylon hay vài ba thanh kim loại tại thời điểm này cũng là hết sức quý giá. Trong trường hợp như chủ đề bài viết này đưa ra xoay quanh vấn đề đánh lửa, theo mình thì những thứ có thể có ích trong việc này đó là : Các loại pin còn xài được, len của máy ảnh, máy quay phim hay mắt kính cận, giấy ăn, bông gòn trong túi cứu thương, thuốc nổ hay thuốc súng ( lấy từ những viên đạn) , xăng dầu, và tốt nhất là diêm hay bật lửa nếu giữ lại được…

- Sử dụng pin: Nối hai dây kim loại vào 2 cực của pin và cọ xát chúng với nhau. Các tia lửa sẽ phát ra ở vị trí tiếp túc. Khéo léo để các tia lửa này vào gần bùi nhùi. Thông thường một cục pin tiểu (pin con thỏ) cũng có thể nhóm lửa vào các bùi nhùi khô ( có tẩm xăng càng tốt) sau vài chục lần đánh lửa. Chú ý cần đánh lửa nhanh và liên tiếp nếu làm theo cách này. Khi bùi nhùi bốc khói, cầm lên thổi nhè nhẹ cho đến khi lửa bùng lên.

Nếu có một loại bùi nhùi kim loại gọi là steel wool thì chỉ cần chạm nhẹ 2 cực của cục pin vào là đã dễ dàng làm cháy steel wool.

Pin và steel wool là thứ đánh lửa tuyệt vời. Bạn có thểm tìm hiểu thêm về steel wool qua google.

- Sử dụng kính lúp: Kính lúp lấy từ ống kính máy ảnh, ống nhòm, máy quay phim, kính cận,lão cao độ hay đơn giản hơn là đập ra từ các loại chai thủy tinh trong suốt. Những chai thủy tinh thông thường ở phần đáy có lồi lên y hệt như một chiếc kính lúp. Khéo léo làm thế nào khi đập vỡ phần ở trên mà vẫn giữ dc phần hình tròn ở đáy chai. Sử dụng nó như một chiếc kính lúp khá tốt.

Đây là một phương pháp đơn giản. Bạn đưa thấu kính lên hướng về phía mặt trời, để thẳng góc. Xê dịch sao cho điểm sáng hội tụ nhận được gom thành một chấm nhỏ nhất. Để bùi nhùi khô xuống phía để điểm sáng đó chiếu lên, chỉ vài phút sau bạn sẽ thấy có khói bốc lên. Chờ khi có điểm lửa hơi đỏ thì cầm bùi nhùi lên thổi nhẹ, lửa sẽ bùng lên.

- Sử dụng các thanh kim loại mỏng và cứng: Cách này thỉnh thoảng bạn có nhìn thấy trên tivi trong một vài phim hành động. Một vài người đánh 2 con dao vào nhau để tạo ra các tia lửa. Hay ít ra là từng thấy các kiếm thủ bên Tàu khi giao đấu thường tạo ra các hoa lửa từ thanh kiếm của họ.

Dùng 2 thanh kim loại đánh mạnh vào nhau phía trên đám bùi nhùi khô để tạo ra các tia lửa. Đây cũng là một cách nhưng sự thật là thực hiện nó rất khó khăn, đòi hỏi sự chính xác và kiên nhẫn cao. Hiệu quả cũng không thự sự cao so với năng lượng bỏ ra.

Những phương pháp đánh lửa nguyên thủy

Hầu hết những phương pháp này đều dựa trên nguyên tắc ma sát các vật thể với nhau để sinh nhiệt và cháy. Đây là phương pháp mà tổ tiên của chúng ta từ thời kì còn sống trong hang động đã tìm ra và biết cách sử dụng thành thạo. Tuy nhiên chúng không hề dễ dàng nếu không có các vật dụng hỗ trợ và các thao tác đúng kỹ thuật.

- Sử dụng đá lửa : đá lửa thường được tìm thấy ở vách núi hoặc chân núi đá vôi. Nó có màu xám sẫm hay xanh đen, ở dạng tinh thể hơi trong. Đá lửa khá dễ tìm thấy ở những nơi này hoặc bị xói mòn ra đến tận bờ biển. Nói chung nó là vật liệu dễ kiếm.

Đá lửa là vật liệu chính để chế tạo các công cụ và đánh lửa ở thời kì đồ đá.

Ghè các cạnh sắc của các viên đá lửa với nhau để tạo thành các tia lửa bắt vào bùi nhùi. Cách này tương tự như các sử dụng 2 thanh kim loại nhưng do tính chất của đá lửa tạo ra được các tia lửa liên tục nên cách này thường hiệu quả hơn rất nhiều.

- Fire-plow ( tạm dịch là cày cháy )

Đây là một phương pháp gây cháy rất đơn giản và hiệu quả. Sử dụng một thanh gỗ cứng chà xát nó thật mạnh theo chiều dọc của môt khúc gỗ khác mềm hơn ( Gỗ thông, tùng hay từ cây bulo là hiệu quả nhất ). Khi cày dọc theo trục của khúc gỗ thì những mạt vụn của khúc gỗ này sẽ rơi xuống. Chà xát càng lâu thì các mạt vụn này càng nóng.Liên tục làm lại động tác đó cho đến lúc các hạt mạt này đủ nóng nó sẽ bốc khói. Đưa chúng vào bùi nhùi và thổi nhẹ thành ngọn lửa.

- Bow and Drill ( Cần cung và khoan):

Đây cũng là một cách tạo lửa rất hiệu quả. Nhờ sự hỗ trợ của cần cung nên việc tạo ma sát trở nên dễ dàng và nhẹ nhàng hơn. Cách này cũng rất nhanh chóng cho ta lửa, nếu làm đúng kĩ thuật thì chỉ sau 15-20 phút là ta đã có thể có một bếp lửa cháy rực.

Tạo ra một cần cung bằng cách sử dụng một thanh tre, cành cây dẻo dài khoảng 60-80 cm như hình dưới. Sử dụng nó như một cái khoan tre để khoan một thanh gỗ cứng, tròn xuống một tấm ván gỗ như hình dưới. Gom phần mạt nóng sinh ra để lên bùi nhùi và tạo thành lửa.

- Kéo dây tạo lửa:

Sử dụng những đoạn dây bền chắc và thật khô có đường kính 7-10 mm (VD dây mây, dây thừng ). Chẻ dọc một khúc gỗ khô và đủ mềm,nhét bùi nhùi vào giữ phần tiếp xúc giữa sợi dây và khúc gỗ rồi thực hiện động tác kéo lên xuông như hình dưới.

Đến khi bùi nhùi bốc khói thì kéo nhanh dần. Tương tự như vậy cho đến khi ta thu được một lượng bùi nhùi đủ nóng để thổi thành ngọn lửa.

2.Khai thác ngọn lửa

Tất nhiên là ngọn lửa vẫn được chúng ta sử dụng để nấu nướng, sưởi ấm, hong khô, thắp sáng… ( bài viết hướng dẫn về cách nấu nướng và bảo quản thức ăn sử dụng ngọn lửa như thế nào sẽ được đề cập vào kì sau ) Nhưng chúng ta làm việc đó như thế nào để đạt hiệu quả cao nhất lại là chuyện khác.

Ngoài hoang dã bạn không có những vật dụng cần thiết để thắp sáng như đèn pin hay chỉ là các loại đèn nến đơn giản thì bạn có thể đốt lên một đống lửa để soi sáng và sưởi ấm. Tuy thế bạn cũng không thể bê nguyên chúng để đặt vào trong nơi trú ẩn như hang động, lều trại được. Bạn sẽ bị ngộp khói hoặc nhiễm độc khí carbon monoxide, 1 đống lửa to để trong lều trại thì nguy cơ gây cháy rất cao, cực kì nguy hiểm.

Vậy chúng ta sẽ chi phối và sử dụng ngọn lửa như thế nào là đúng cách nhất ?

Lửa trong lều trại

- Nếu bạn đã xây dựng được một căn lều đơn giản kiểu lều du mục khá thuận tiên cho việc đốt lửa phía bên trong thì bạn có thể nhóm lên một đống lửa nhỏ. Tuy nhiên phải kiểm soát ngọn lửa ở mức độ vừa đủ, bao quanh bếp lửa là những viên đá nhỏ xếp theo vòng tròn để tránh việc lửa sẽ lan ra xung quanh trong lúc ta không để ý.

Chú ý: chọn những viên đá khô và chắc chắn. Những viên đá ẩm ướt, đá vôi rất dễ bị nổ nếu nung nóng. Bị những mảnh đá nóng này bắn vào mắt cũng là cả một vấn đề đấy.

- Đối với những loại lều trại kiên cố và kín đáo hơn. Bạn có thể làm một loại bếp ngầm kiểu Dakota như hình dưới. Đây là một loại bếp đơn giản, an toàn nhưng rất thuận lợi đáp ứng nhiều loại nhu cầu khác nhau của bạn. Nó kiểm soát, che giấu ngọn lửa tốt. Phục vụ cho việc nấu ăn hay sưởi ấm đều rất an toàn tiện lợi.

Loại bếp Dakota ngầm này có thể sử dụng ở trong lều hoặc ngoài trời.

Cách làm một bếp Dakota ngầm như sau:

+ Đào một lỗ đường kính khoảng 40cm, sâu khoảng 50-70 cm dưới mặt đất. Lỗ này ở trong lều hay ngoài trời đều được. Nếu ở trong lều thì nên đặt gần cửa để lều được thoáng khí và không bị ngộp khói.

+ Đào thêm một lỗ khác có tác dụng thông gió, lỗ này ở hướng gió là tốt nhất.

+ Thông 2 lỗ này với nhau và sắp xếp bếp lửa bên dưới tùy theo nhu cầu của bạn như hình minh họa.

Đốt lửa trên tuyết hoặc trên sàn gỗ

Ở những nơi có tuyết phủ dầy bạn không thể nhóm lên được một đống lửa theo cách thông thường hoặc những nơi bạn không muốn cho ngọn lửa tiếp xúc với sàn đất (VD đốt bếp trên sàn gỗ chẳng hạn). Bạn có thể áp dụng theo cách sau để có được một đống lửa ấm áp theo như mong muốn.

Ở những khu vực lạnh giá tuyết phủ, những thân cây xanh cỡ cổ chân cổ tay thường rất giòn và được bẻ gẫy một cách dễ dàng bằng tay không. Giữ lấy phần thân cây và đạp mạnh vào phần gần gốc ta có thể thu được một thân cây xanh nguyên vẹn. Với vài ba cây còn xanh tươi kiểu đó, ta có thể sắp xếp thành một bếp lửa cháy trên tuyết theo hình minh họa dưới đây.

+ Đặt liên tiếp những thân cây này cạnh nhau thành một sàn gỗ nhỏ.

+ Xếp thêm một lớp thân gỗ tươi lên phía trên. 2 lớp hoặc 3 lớp thì càng tốt.

+ Những thân gỗ tươi này đặt phía dưới ngọn lửa nên không dễ bắt lửa. Bếp lửa kiểu này có thể duy trì khá lâu ở những vùng đất tuyết phủ.

Đốt lửa trên băng tuyết hoặc vùng lầy lội.

Các loại đống lửa

Nói chung để tạo ra một đống lửa khi đã có mồi lửa rồi là việc khá đơn giản. Bạn thu thập những nguyên liệu dễ cháy và duy trì được sự cháy tốt xung quanh như: những cành cây khô, thân cây gỗ chết khô, cỏ khô, than bùn, phân gia súc khô, than đá … rất nhiều thứ để bạn có thể tận dụng và sau đó hình thành nên một đống lửa.

Ở đây mình chỉ nói sơ qua vài cách tạo ra những đống lửa khác nhau từ củi khô. Ưu điểm khác nhau của từng loại để các bạn có thể tận dụng nó trong những tình huống đặc thù nhất.

- Đống lửa kiểu hình nón thông dụng:

Không có gì phức tạp để nói thêm về dạng này. Đây là dạng bếp lửa bạn hay được thấy nhất ở bất kì đâu. Chúng đều ở dạng hình nón cho dù những thanh củi được xếp ở góc độ cao hay thấp. Ở hình dạng này, các thanh củi được xếp xen kẽ và dựa vào nhau để tạo thành một hình nón. Khi bắt lửa, lửa sẽ cháy đều từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới.

- Đống lửa kiểu Lean to ( đống lửa kiểu nghiêng )

Đây là dạng đống lửa cho phép ta hẹn giờ lửa tắt hay kiểm soát, dập tắt ngọn lửa một cách dễ dàng nhất. Tuy nhiên ngọn lửa từ loại đống lửa này khá yếu. Ta có thể khắc phục bằng cách sử dụng những thanh củi to hơn.

Cách tạo ra đống lửa kiểu này như sau:

+ Cắm một thân gỗ tươi xuống mặt đất, nghiêng 1 góc 30 độ so với mặt đất.

+ Xếp lần lượt những thanh củi gác lên thân gỗ tươi đó theo như hình minh họa. Xếp xen kẽ và sát vào nhau.

+ Khi đốt cháy, các thanh củi cháy lần lượt từ cao xuống đến thấp. Tùy vào cách ta bố trí củi dày hay mỏng, nhiều hay ít mà ta có thể kiểm soát được thời gian đống lửa sẽ tắt

+ Khi muốn dập tắt đống lửa ta chỉ việc loại bỏ phần củi chưa cháy đến, chỉ mất vài giây là ta có thể làm tắt lửa. Đây cũng là loại bếp lửa cháy rất tốt ngay cả với gỗ ướt. Xếp gỗ ướt ở phía sau lửa cháy ở phía trước sẽ tự động hong khô chúng để nuôi dưỡng sự cháy.

- Đống lửa kiểu mương chữ thập (Cross ditch)

Đống lửa kiểu này được tạo ra để hình thành nên những ngọn lửa mạnh mà các loại đống lửa bình thường khác không làm được. Thông thường những đống lửa trại chỉ có thể kiểm soát theo kiểu làm lửa yếu mạnh bằng cách rút bớt ra hay thêm củi vào. Loại đống lửa Cross ditch này sẽ cho ta những đám lửa cháy mạnh, tiêu thụ nhiều nhiên liệu hơn gấp đôi so với loại đống lửa khác.

Cách tạo ra đống lửa kiểu này như sau:

+ Đào một cái rãnh hình chữ thập dưới mặt đất, sâu gần 1 gang tay, chiều rộng khoảng 1 gang tay như hình minh họa.

+ Ở giữa của rãnh chữ thập ta xếp củi, bùi nhùi và nhiên liệu cháy lên trên.

+ Rãnh cạn hình chữ thập này sẽ hút không khí xung quanh để cung cấp cho đống lửa một cách liên tục. Đống lửa này sẽ cháy rất to và mạnh.

- Đống lửa kiểu kim tự tháp (Pyramid)

Đây là kiểu đống lưa giúp bạn có thêm thời gian rảnh rỗi khi không cần phải chú ý đến nó. Nó sẽ cháy đều và liên tục qua đêm mà không cần phải thêm củi hay trông nom gì cả ( thông thường với những đống lửa kiểu khác phải có một người thức canh để giữ cho lửa không bị tắt )

Cách tạo ra đống lửa kiểu này như sau:

+ Đặt 2 thân gỗ lớn nhất phía dưới cùng.

+ Lần lượt xếp các thanh gỗ đều nhau lên phía trên, so le nhau như hình minh họa.

+ Thêm một lớp khác theo chiều ngang lên phía trên. Phía trên nữa là một lớp thân gỗ khác so le theo chiều dọc.

+ Càng nhiều lớp củi như thế ta càng có một bếp lửa cháy lâu. Cũng không nhất  thiết lớp sau phải nhỏ hơn lớp trước. Loại đống lửa này sẽ cháy từ trên xuống dưới rất đều đặn.

Các loại bếp mini và đèn thắp sáng đơn giản

Bếp mini.

Như tôi đã nói ở nhiều kì trước, có rất nhiều thứ bạn có thể tận dụng được ngoài hoang dã ngay cả khi bình thường đối với bạn nó là vật vô dụng bỏ đi. Các loại vỏ lon, vỏ hộp bằng kim loại là một ví dụ. Từ nó ta có thể làm nên rất nhiều thứ có ích cho cuộc sống sinh tồn ngoài hoang dã. Ở đây tôi xin hướng dẫn các bạn sử dụng các loại vỏ lon, vỏ hộp thức ăn đóng hộp làm thành một chiếc bếp mini cực kì thuận tiện.

Nhiên liệu để chiếc bếp này hoạt động là các loại mỡ động vật, dầu thực vật, sáp ong ( lấy ra từ các tổ ong, mình sẽ hướng dẫn rõ hơn về tổ ong vào các kì sau )

Cách tạo ra chiếc bếp mini này như sau:

- Đục 4 lỗ nhỏ theo hình chữ thập trên nắp lon.

- Xâu 4 sợi dây vải hay bong gòn có tác dụng giống như tim đèn vào 4 cái lỗ đó. Để thừa ra một đoạn lên phía trên làm bấc.

- Cắt 2 miếng thiếc từ một chiếc lon khác để làm kiềng như hình dưới. 2 miếng kim loại này phải đủ cứng để có thể chống đỡ được những chiếc nồi.

- Đổ mỡ động vật, dầu hay sáp ong vào trong lon.Khi đốt lửa lên, 4 tim đèn sẽ hút mỡ hay dầu phía dưới để tiếp tục cháy. Bếp sẽ cháy khoảng nửa ngày với ngọn lửa vừa đủ để đun nấu. Khi hết dầu mỡ phía dưới ta phải tiếp tục thêm vào.

Đây là một loại bếp nhỏ gọn, có tác dụng lớn và thuận tiện để di chuyển.

Bếp Koolik của người Eskimo:

Với những vùng đất băng tuyết lạnh giá như Eskimo, ngay cả nước còn đóng băng dày hàng tấc thì mỡ động vật cũng bị đóng băng ngay cả khi ở trong lon. Nó sẽ bị đóng cục và không cung cấp được dầu lên trên như loại bếp mini ở trên.  Ta phải sử dụng loại bếp Koolik của người Eskimo để khắc phục nhược điểm đó.

Ta cần chuẩn bị: vải hay bông gòn làm bấc, một hộp thiếc rộng, 2 miếng thiếc mỏng để đỡ bấc đèn.

Thiết kế chúng như hình sau đây để tạo thành một chiếc bếp Koolik Eskimo

- Mỡ động vật được để lên tấm thiếc để luôn bị tan chảy cung cấp mỡ nước cho bấc đèn.

- 2 tấm thiếc vừa nâng đỡ bấc đèn vừa làm nóng mỡ đông phía dưới, đảm bảo cho bấc đèn luôn hút được mỡ lỏng từ dưới lên giúp đèn hoạt động liên tục.

- Loại bếp này có thể đun nấu, sưởi ấm hay thắp sáng đều được. Thời gian hoạt động của nó cũng rất dài.

Đèn thợ rừng:

Đây là một loại đèn cực kì đơn giản. Đựng mỡ động vật trong các vật liệu như vỏ dừa, vỏ sò. Lấy một sợi vải hay bong gòn làm bấc đèn. Cố định nó bằng cách xuyên qua một sợi kim loại nhỏ qua rồi gác lên phía trên vỏ sò vỏ dừa  như hình vẽ. Ta cũng có thể cố định bằng cách kẹp nó bằng 2  viên đá nhỏ. Nói chung chỉ cần cố định bấc đèn lên trên là được. Khi đốt lên cũng cho ta ánh sáng khá ổn định.

Đèn mù u.

Cây mù u là loại cây hoang mọc nhiều ở nước ta. Nhiều nơi trồng loại cây này để ép lấy dầu thắp đèn. Loại cây này cũng mọc hoang dã ở một số nước nhiệt đới trên thế giới

Quả của loại cây này chứa rất nhiều tinh dầu dễ cháy. Ta có thể ép tinh dầu từ quả đó hoặc phơi khô, cắt lát và xâu vào một cái que kim loại nhỏ. Khi đốt nó sẽ cháy rất sáng và lâu. Đem ra gió cũng không bị tắt.

Cây mù u

3.Lưu trữ lửa

Một sự thật ở đây là để làm ra được một ngọn lửa thì cực kì tốn công sức và sự kiên nhẫn cao độ. Bạn cũng chẳng dễ dàng gì để kiếm nguyên liệu mà duy trì cho lửa cháy mãi được nên sẽ có một vấn đề được đặt ra ở đây là làm thế nào để bảo quản và lưu trữ ngọn lửa trong một thời gian dài.

Nếu bạn ở yên một chỗ và có thời gian trông coi, duy trì ngọn lửa thì không có vấn đề gì.Nhưng nếu bạn muốn đi đâu đó một vài ngày mà khi quay về vẫn còn giữ được ngọn lửa đang cháy thì có thể làm theo cách như sau:

- Sắp xếp những thanh gỗ lớn theo hướng gió thổi, thanh gỗ sau gác lên phần đuôi của thanh phía trước.

- Đốt thanh gỗ đầu tiên ( phần ở hướng gió) . Thanh gỗ này sẽ cháy từ từ cho đến phần đuôi.

- Khi cháy hết thanh thứ nhất, do thanh phía sau được gối lên thanh trước nên nó sẽ được nhóm lên và tiếp tục cháy về phía đuôi. Tương tự như thế lửa sẽ được duy trì cho đến khi thanh gỗ cuối cùng cháy hết.

Sử dụng một đoạn thừng khô: Lấy một đoạn dây thừng khô bện bằng các loại sợi cây và đốt một đầu. Thổi tắt nó chỉ để lửa cháy âm ỉ. Tùy thuộc vào độ dài của sợi dây thừng mà ta có thể giữ được lửa trong thời gian dài hay ngắn. Nhiều nhất cũng có thể lên đến vài ngày.

Khi cần ta đưa đầu đang cháy âm ỉ đó vào bùi nhùi và thổi bùng lên ngọn lửa.

Nếu không có dây thừng ta có thể bện cỏ khô, rơm khô, sợi cây lại thật chặt và sử dụng như sợi dây thừng ở phía trên. Đây là cách mà người Việt Nam ta xưa vẫn sử dụng để lưu trữ lửa. Sợi rơm này được gọi là sợi rơm con cúi, đựng chúng trong các hộp kim loại hoặc ống tre tươi có thể mang vác đi dễ dàng.Nếu bện dài một chút ta có thể giữ lửa được rất lâu.

Sử dụng một chiếc lon, vỏ đồ hộp, vỏ dừa, vỏ trai, mai rùa …Đổ một lớp tro để lót phía dưới sau đó để những viên than nóng vào giữa.Trên cùng ta phủ lên một lớp tro mỏng nữa cũng có thể giữ được than cháy âm ỉ khá lâu khoảng nửa ngày. Dùng một sợi dây xỏ qua để mang vác, di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác khi bạn làm việc.

Tổng kết

Ở ngoài hoang dã, đôi khi một ngọn lửa cháy trong đêm cũng quyết định số phận của bạn. Chưa kể đến những vùng đất băng giá lạnh lẽo ,sống trong một khu rừng sâu, những  hang động tối tăm mà quanh mình chỉ dày đặc một màu đen tối thì cảm giác khủng bố sẽ mau chóng đến với bạn. Ngọn lửa giúp bạn an tâm hơn trong hoàn cảnh đó. Một ngọn lửa le lói trong rừng sâu sẽ soi sáng, sưởi ấm, xua đuổi các loài thú dữ và còn cả trăm cách khai thác nó mà bạn sẽ phải tự tìm ra nếu thất lạc ngoài hoang dã. Trong những hoàn cảnh khốn cùng đó, việc tạo ra một nguồn năng lượng quan trọng là ngọn lửa sẽ là một nấc thang vững chắc giúp bạn bước tiếp trên con đường sinh tồn.

Ở kỳ sau, chúng ta sẽ bàn đến một vấn đề cũng cấp thiết không kém lửa và nước. Đó là thực phẩm. Thực phẩm từ thực vật, thực phẩm từ động vật. Thứ gì ăn được và thứ gì không ăn được? Chế biến và bảo quản chúng như thế nào? Hẹn gặp lại các bạn trong phần sau của loạt bài về chuyên đề kỹ năng sinh tồn!